Als je zo slim bent, waarom ben je dan niet gelukkig? Het is een vraag die wellicht enige wrevel oproept, vanwege de mild goeroeëske ondertoon. Maar het blijkt vooral een vraag die op een gure vrijdagavond de gehele Lutherse Kerk op het Spui in Amsterdam weet te vullen met gelukzoekers.

Steller van de vraag is Raj Raghunathan, een Indiase hoogleraar van 49 die oogt als 35, zelf behoorlijk slim en al even gelukkig. Een combinatie die geenszins vanzelfsprekendheid blijkt, zo wijzen twee decennia van geluks-onderzoek uit: intelligentie en geluk gaan niet hand in hand. Net zomin als rijkdom of succes en geluk.

Dat heeft Raghunathan, werkzaam aan de economische faculteit van de universiteit van Texas, overigens niet zelf bedacht. Omdat de geluksleer niet zijn vakgebied is, heeft hij zich de afgelopen jaren als een soort leerling met sociaal-wetenschappelijke basisvaardigheden door het landschap van geluksonderzoekers laten voeren.

Als je de storm van het verdriet, de rouw of angst over je heen laat komen, blijkt deze lang niet zo erg te zijn als je vreesde

Hij zocht alle grootheden op dit terrein op, sprak met hen en bestudeerde hun werk dat doorgaans valt in de categorie van de positieve psychologie, een stroming die zich niet richt op de duistere en haperende kant van de menselijke geest, maar juist op veerkracht en het vermogen ondanks tegenslag te blijven bloeien. Uitgangspunt van deze stroming is de maakbaarheid van de mens en zijn geluksbeleving. Want als je de minder bedeelden op dat gebied een scheutje van de gelukzaligen onder ons kan geven, eindigen ook zij een treetje gelukkiger, nietwaar?

Is geluk werkelijk maakbaar?

‘De helft van onze gelukspotentie zit in de genen. Dan is er nog 10 procent die onderhevig is aan levensgebeurtenissen. De overige 40 procent is beïnvloedbaar en afhankelijk van hoe je tegen het leven aankijkt. Deze cijfers komen van Sonja Lyubomirsky (Amerikaans-Russische hoogleraar psychologie die veel geluksonderzoek deed en daarover ook een populair-wetenschappelijk boek publiceerde, red.) Toen ik haar sprak zei ze overigens meteen dat het natuurlijk slechts een schatting is. Maar ik gebruik haar schatting als handvat in mijn cursus.’

Raghunatans onlinecursus ‘Een leven vol geluk en voldoening’ op het platform Courserais een van de populairste cursussen in de VS, met honderdduizenden deelnemers. Ook op zijn eigen universiteit, met veel op zakelijk succes gerichte studenten, is zijn ‘zweverige’ collegereeks over geluk een hit. Kern van zijn betoog: vergeet al die strategieën die je gebruikt om verder te komen in je carrière; die werken juist averechts voor het bereiken van levensgeluk. Stop met vergelijken met anderen, probeer ergens goed in te zijn naar eigen vermogen, richt je meer op vrienden en familie dan op werksuccessen of rijkdom en hunker niet langer naar liefde, maar geef het zelf. Raghunathan nam zijn adviezen in de vorm van zeven zonden en bijbehorende levenslessen op in een boek dat deze zomer verscheen.

Hoe raakt een economiehoogleraar verzeild in geluksonderzoek?

‘Tien jaar geleden zocht een oude school- en studievriend me op via Facebook. Hij was inmiddels ook naar de VS verhuisd en we woonden vlak bij elkaar. We spraken af in een café en haalden herinneringen op, zoals dat gaat.

‘Mijn vriend vroeg of ik nog steeds zo’n relaxte jongen was. Hij vertelde anekdoten over hoe ik alles altijd op het laatste moment regelde en hoe ik hippiekleren droeg op feestjes waar iedereen in pak verscheen. Tegenslagen gleden altijd van je schouders, zei hij. Met dat nostalgische beeld van een oude versie van mijzelf ging ik naar huis. Ik was een beetje geschrokken, want ik realiseerde me dat ik niet meer zo licht en vrolijk in het leven stond. Natuurlijk had ik verantwoordelijkheden als vader en in mijn werk, maar ik verlange terug naar de ‘onschuldige’ versie van mijzelf en vroeg me af hoe ik die lichtheid was kwijtgeraakt. Ik besloot uit te zoeken hoe geluk werkt, als wetenschapper.’

Het uitgangspunt van uw boek en cursus is de maakbaarheid van geluk. Dat is een zowel optimistische als deprimerende gedachte. We zijn dus in hoge mate verantwoordelijk voor ons eigen ongeluk?

‘Mijn studenten reageren meestal juist teleurgesteld omdat ze slechts 50 procent kunnen beïnvloeden. Misschien is dat een verschil tussen Amerikanen en Europeanen. Maar ik denk dat je onderscheid moet maken tussen gezonde, functionerende mensen en mensen die depressief zijn.

‘Mijn uitgangspunt is dat iedereen gelukkig wil zijn. Voor de meesten van ons draait het leven om je goed voelen. Ik denk dat het een prettige gedachte is dat we daar zelf iets aan kunnen doen. Anders kun je net zo goed bij de pakken gaan neerzitten.’

Als je in scheiding ligt of net hoort dat je ongeneeslijk ziek bent, kun je toch gelukkig zijn, stelt u.

‘Ik beweer niet dat je vervolgens tegen jezelf moet zeggen: kop op, je hoeft je niet rot te voelen. Of dat je door positief denken vanzelf weer gelukkig wordt. Maar het toelaten van ellendige gevoelens kan helpen. Dat blijkt uit veel studies. Als je de storm van het verdriet, de rouw of angst over je heen laat komen, blijkt deze lang niet zo erg te zijn als je vreesde. Veel mensen kennen deze houding als mindfulness.’

U ziet mindfulness niet als de zoveelste psychologische rage?

‘Ik begrijp dat de term of de populariteit tot scepsis kan leiden, […]’